Wycieki płynów w samochodzie – objawy, przyczyny i zagrożenia

Ten artykuł podzieliliśmy na rozdziały ze względu na rodzaje płynów, które w wyniku zużycia lub awarii pewnych części samochodu mogą wyciekać z podzespołów i układów, w których pracują. Każdy typ jest opisany krótko i podzielony na objawy, przyczyny oraz zagrożenia, czyli potencjalne skutki.

W części dotyczącej objawów skupiliśmy się na tych, które jest w stanie dostrzec użytkownik bez doświadczenia w mechanice samochodowej. Przyczyny to oczywiście opis najpowszechniejszych miejsc i powodów wycieków. W części poświęconej zagrożeniom opisaliśmy skutki tolerowania krótko- lub długotrwałego opisywanych wycieków oraz efekty eksploatacji samochodu z niskim poziomem danego płynu.

Wycieki płynu chłodniczego wydają się najpowszechniejsze i jednocześnie najgroźniejsze w skutkach. Jest tak m.in. dlatego, że coraz rzadziej sprawdza się poziom płynu chłodniczego, a pierwszym odczuwalnym objawem jego ubytku jest podniesienie się temperatury silnika – za pierwszym razem zwykle do maksimum.

O braku płynu chłodniczego może świadczyć częste włączanie się wentylatora chłodnicy, co odczujecie zwłaszcza latem. Rzadko bywa tak, że da się dostrzec niewielkie wycieki cieczy, ponieważ ta szybko paruje, a ślady jakie zostawia nie są łatwo zauważane. Tylko duże ubytki spowodowane poważnymi i nagłymi awariami - np. pęknięcie przewodu lub uszkodzenie chłodnicy - da się zauważyć szybko i dość łatwo.

W nowoczesnych samochodach o braku płynu chłodzącego informuje odpowiednia kontrolka lub komunikat na desce rozdzielczej, więc trudno to przeoczyć. Jeżeli uzupełnienie cieczy nie pomaga, najpewniej macie do czynienia z wyciekiem.

Najczęściej dochodzi do rozszczelnienia chłodnic o coraz gorszej jakości - są mniej odporne na korozję i uszkodzenia. W starych autach rozszczelniają się połączenia przewodów układu chłodzenia, natomiast w jeszcze starszych przewody parcieją w wyniku starzenia. Jeżeli w silniku dojdzie do uszkodzenia uszczelki pod głowicą, może dojść nawet do wycieków z rozerwanego zbiorniczka wyrównawczego lub pękniętego przewodu.

W samochodach kilkunastoletnich może przeciekać długo niewymieniana pompa wody, natomiast w autach z instalacją gazową do wycieków dochodzi również z okolic reduktora LPG, który po montażu staje się częścią układu chłodzenia.

Nieduże wycieki płynu, jeżeli ten jest regularnie uzupełniany, zazwyczaj dają użytkownikowi sporo czasu na naprawę, ale trzeba przy tym pamiętać, że sytuacja z pewnością się pogorszy. Lekceważenie braku płynu chłodniczego może spowodować przegrzanie silnika i uszkodzenie uszczelki pod głowicą. Wycieki, które pojawiają się w okresie jesienno-zimowym nie są groźne. Jednak już podczas pierwszej jazdy przy wyższej temperaturze można przegrzać jednostkę napędową.

Na temat wycieków oleju z silnika można napisać osobny artykuł. Jednak generalnie najważniejsze objawy są dwa: spadający poziom tej cieczy i czarne, świeże plamy pod zaparkowanym autem. Oczywiście da się je wykryć tylko, jeśli regularnie otwieracie maskę by sprawdzić olej i parkujecie w czystym, zwykle tym samym miejscu - w praktyce w garażu.

Innym sposobem na wykrycie wycieku jest jego zauważenie już po otwarciu maski. Silnik oblepiony gęstą, klejącą i brudną mazią najczęściej oznacza problem z jego szczelnością. O wycieku oleju może świadczyć także czarny kolor spalin. Kluczowe jest więc obserwowanie samochodu z każdej strony.

Przyczyn wycieków oleju z silnika jest tyle, ile miejsc uszczelniających jednostkę napędową. Zaczynając od góry, są to wycieki spod pokrywy zaworów – bardzo częste w starszych autach. Ich objawem jest tzw. pocenie się silnika. Jego powodem może być stara lub uszkodzona uszczelka pokrywy. Dość często spotyka się również wycieki z uszczelniacza wału korbowego lub wałka rozrządu.

Trudniej je zauważyć bezpośrednio pod maską. Łatwiej, jeżeli olej kapie z silnika na podłoże. Inną przyczyną wycieku jest nieszczelność miski olejowej, jej uszkodzenie lub nieszczelność na korku spustowym. Jeżeli brudne od oleju są przewody dolotowe układu doładowania lub samochód dymi na czarno, to najpewniej wyciek jest w turbosprężarce, która podaje nadmiar oleju do silnika.

Generalną przyczyną wycieków jest starzenie lub zniszczenie uszczelnień, co dotyczy również turbosprężarki, która traci szczelność na skutek zużycia. Częstą "niewyjaśnioną" przyczyną są błędy mechaników, którzy stosują złej jakości uszczelki, montują je nieprawidłowo, nie wymieniają ich podczas napraw lub używają silikonu i past uszczelniających, tam, gdzie nie powinno się tego robić. Jednym z powodów wycieków oleju z silnika jest również uszkodzona chłodnica tej cieczy. Warto pamiętać, że nie wszystkie samochody są w nią wyposażone.

Jeżeli olej kapie pod samochodem, to wyciek jest już bardzo duży lub trwa bardzo długo. Podstawowym zagrożeniem jest brak smarowania silnika gdy wycieki są niezauważone lub długo tolerowane. Olej, który przedostaje się do układu dolotowego zagraża samemu silnikowi od strony mechanicznej. Na dodatek brudzi drogie podzespoły, takie jak zawór EGR i turbosprężarka oraz zapycha kanały dolotowe.

Trzeba pamiętać, że olej w silniku jest jeden i jego wyciek w dowolnym miejscu wpływa na stan całego motoru. Ze względu na powszechne stosowanie jednostek napędowych doładowanych, coraz groźniejszym i częściej występującym wyciekiem będzie ten z turbosprężarki. Może on wyrządzić więcej szkód niż jazda z niskim poziomem oleju.

Ten problem najłatwiej wykryć przez mokrą od oleju skrzynię biegów i ślizgające się sprzęgło. Drugi z tych objawów oznacza, że olej trafił na tarczę sprzęgłową. W praktyce wiele osób wycieków ze skrzyni biegów nie dostrzega lub toleruje je przez długi czas. Przy długotrwałej pracy z niskim poziomem oleju przekładnia zaczyna hałasować, a biegi zmienia się trudniej. W skrzyniach automatycznych brak oleju powoduje nieprawidłową pracę przekładni.

Przyczyną wycieków oleju ze skrzyni biegów może być tylko uszkodzenie simeringów, czyli głównego uszczelnienia na wałku głównym przekładni lub mniejszych uszczelniaczy na wyjściu dla półosi napędowych. To jedyne miejsca, które mogą się rozszczelnić. Wówczas wyciek pojawia się na łączeniu przekładni i silnika, w miejscu montażu półosi napędowych lub - w samochodach tylnonapędowych - na wejściu wału napędowego.

Długotrwała jazda z niskim poziomem oleju w przekładni grozi jej zniszczeniem. Niestety, często nie ma możliwości dokonywania regularnej kontroli ilości tej cieczy w skrzyni biegów, co powoduje, że trudno zauważyć jej brak. Jedynie niektóre przekładnie automatyczne mają odpowiednie miarki. Automaty są bardzo czułe na niski poziom oleju i zużyją się znacznie szybciej, niż przekładnie manualne. Wynika to z faktu, że olej jest potrzebny nie tylko do smarowania, ale również do ich pracy.

Uściślając - ten problem to oczywiście wycieku smaru, a nie oleju. Nie zmienia to faktu, że jest to dość groźne zjawisko. Można je zauważyć na dwa sposoby: kontrola podwozia w serwisie (warto sprawdzić to chociażby podczas okresowego badania technicznego) lub charakterystyczny stukot podczas ruszania na skręconych kołach – świadczy to już o zniszczeniu przegubu napędowego.

Wielu użytkowników samochodów zapomina o istotnym fakcie. Półosie napędowe mają również przeguby wewnętrzne i je także należy kontrolować, by dostrzec chociażby wyciek oleju ze skrzyni biegów.

Przyczyną wycieku z przegubów napędowych jest uszkodzenie ich osłon (manszet) lub ich nieprawidłowy montaż.

Wyciek smaru z uszkodzonej lub źle założonej manszety nie niesie żadnych zagrożeń – to znak, że przegub prędzej czy później trzeba będzie wymienić. Tylko uszkodzoną osłonę przegubu, bez widocznego wycieku, warto wymienić natychmiast na nową. Wtedy można liczyć na to, że przegub przetrwa lub wytrzyma jeszcze jakiś czas.

Nie każdy pamięta, że wiele samochodów ma więcej niż jedną przekładnię. Auta terenowe z reduktorem są coraz rzadziej spotykane, jednak czteronapędowe pojazdy z dodatkową przekładnią główną pomiędzy tylnymi kołami pojawiają się coraz częściej. W grupie pojazdów, których może dotknąć ten problem są też auta z napędem na tylną oś.

Mają one osobno montowaną skrzynię biegów i dyferencjał. Wycieki oleju z tych przekładni objawiają się ich głośną pracą lub mokrą obudową. Nieszczelności pojawiają się w tych samych miejscach, co w skrzyniach biegów, czyli na wyjściach na półosie napędowe i przy wejściu wału napędowego.

Przyczyną wycieku oleju z dodatkowych przekładni jest zużycie simeringów.

Największym zagrożeniem jest nie samo zwiększone zużycie mechanizmu różnicowego, ale - w samochodach sportowych i terenowych - uszkodzenie sprzęgła wielotarczowego, odpowiedzialnego za częściowe blokowanie dyferencjału.

Objawem wycieku czynnika z tego układu jest niedziałanie klimatyzacji.

Rozszczelnienie systemu klimatyzacyjnego to najczęstsza przyczyna omawianej awarii. Do innych należą również uszkodzenia uszczelnień w sprężarce lub uszkodzenie skraplacza.

Jeżeli jest to układ z czynnikiem R134a to nie ma żadnych zagrożeń. Już nieduże rozszczelnienie układu może spowodować brak chłodzenia i jest to zjawisko nieodwracalne. Uzupełnianie czynnika nie ma sensu. Jeśli natomiast dojdzie do wycieku w układach klimatyzacji z czynnikiem HFO-1234yf w wyniku wypadku i czynnik się zapali, może powstać niezwykle trująca substancja.

Najczęstszym objawem jest zmniejszenie skuteczności hamowania. Wyciek płynu hamulcowego łatwo też wykryć po zdjęciu koła. Jest on bardzo łatwo zauważalny. Płynu w tym układzie jest bardzo mało, zatem już drobna nieszczelność będzie skutkowała jego niskim poziomem w zbiorniczku. Niektóre samochody informują o tym komunikatem na desce rozdzielczej.

Najczęściej dochodzi do rozszczelnienia układu w wyniku starzenia się przewodów elastycznych lub korozji przewodów sztywnych, a także połączeń pomiędzy jednymi a drugimi. Płyn może wyciekać przez rozszczelnione zaciski hamulcowe w układzie tarczowym lub poprzez cylinderki w układzie bębnowym. Rzadziej dochodzi do wycieków z zaworka odpowietrzającego czy samej pompy hamulcowej.

Częstą przyczyną nieszczelności są zaniedbania mechaników serwisujących samochody. Podczas wymiany klocków czy szczęk hamulcowych zawsze należy dokonać kontroli nie tylko zacisków, ale i przewodów, a cylinderki w hamulcach bębnowych zawsze powinny być wymienione na nowe.

Generalnym zagrożeniem jest niedziałający hamulec i potencjalnie poważny wypadek z tym związany. Jeżeli wyciek jest nieduży, to w porę da się zauważyć niski poziom płynu dzięki wyczuwalnemu spadkowi skuteczności hamowania. Niestety, często bywa tak, że hamulca używamy bardzo delikatnie, przez co nie zdajemy sobie sprawy z istnienia problemu.

Co za tym idzie, gdy trzeba pełnego hamowania, jest już za późno - hamulec nie zadziała z pożądaną skutecznością. Wycieki w układach bębnowych będą objawiały się spadkiem siły tarcia, ale i to jest niewyczuwalne, ponieważ tego typu konstrukcje montuje się z tyłu.

Objawem w tym przypadku może być hałas wydobywający się spod maski podczas manewrowania na parkingu lub w trakcie szybkiego kręcenia kierownicą. W wielu samochodach da się zauważyć brak płynu w zbiorniczku. Wyciek można dostrzec też pod autem. Nieszczelna pompa wspomagania, zamontowana w widocznym miejscu będzie mokra i brudna.

Główne przyczyny wycieków płynu z układu wspomagania są dwie. Pierwszą są nieszczelności w pompie tego systemu. Druga jest bardzo podobna. Tą przyczyną są nieszczelności w przekładni kierowniczej. Nieszczelna przekładnia może zostać zregenerowana. Pompę wspomagania jest łatwiej uszczelnić przez wymianę uszczelki, o ile tą da się dokupić.

Brak płynu hydraulicznego to niebezpieczeństwo uszkodzenia drogiej pompy wspomagania, a także szybsze zużycie mechanicznych elementów układu kierowniczego na skutek mniejszej siły wspomagania.