Uwaga na te leki (lista). Nie chodzi o działania niepożądane

Podczas konferencji zatytułowanej "Substancje psychoaktywne w ruchu drogowym" zorganizowanej przez Fundację "Wschodzące Słońce" pod patronatem Instytutu Transportu Samochodowego przedstawiono wiele zagadnień dotyczących wpływu substancji psychoaktywnych na prowadzenie pojazdu. Przyjrzeliśmy się tym substancjom oraz lekom, po których zażyciu może dojść do zaburzenia reakcji kierowcy.

Niebezpieczny może być nawet zwykły lek przeciwkaszlowy – o ile przyjmiemy go w za dużej dawce. Dekstrometorfan (DXM) jest pochodną morfiny i skutecznie tłumi kaszel. Pierwsze efekty widać już nawet po 10 minutach od zażycia i u dorosłego działa przez 5-6 godzin. Badania na symulatorach dowiodły, że przekroczenie zalecanej dawki dobowej, wynoszącej 120 mg DXM, powoduje zaburzenia zachowania kierowcy. Skutkiem ubocznym działania leku może być m.in. senność czy zawroty głowy.

Większość leków zażytych w odpowiednich dawkach nie powinna stanowić zagrożenia, choć wiele zależy od stanu zdrowia osoby. Są jednak przypadki, kiedy biorąc standardowe leki można wpaść w kłopoty. Może też się zdarzyć, że nieopatrznie pojedziemy autem, kiedy nie powinniśmy. Kilka takich przypadków wymieniono podczas konferencji.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Jeden z pacjentów w gabinecie okulistycznym dostał krople do oczu z atropiną i czekając na badanie postanowił pojechać samochodem załatwić pewną sprawę. Wpływ substancji na oko był taki, że kierowca nie trafił swoim autem pomiędzy inne samochody.

W innym przypadku doszło do utraty przytomności u kierowcy cierpiącego na napady dusznicy bolesnej po zażyciu leku Nitroglicerinum. Znany jest też przypadek, kiedy po zażyciu leku na uspokojenie (Meprobamat) kierowca nie wyrobił się na zakręcie.

Pewien motocyklista tak zabalował, że wypił osiem butelek coca-coli, a podczas jazdy stracił panowanie nad maszyną i uległ ciężkiemu wypadkowi. Stwierdzono, że najprawdopodobniej przyczyną była bardzo duża zawartość kofeiny w organizmie. Co można też odnieść do spożycia dużej ilości innych napojów z kofeiną jak np. "energetyki" czy kawa.

Podczas konferencji wymieniono całą listę substancji oraz leków, na które należy uważać, jeśli mamy zamiar kierować pojazdami.

I tak na przykład leki rozszerzające wzrok, jak wspomniana wcześniej atropina, wyciągi z wilczej jagody i Scopolan mogą upośledzić wzrok nawet do 24 godzin od przyjęcia. Inne preparaty (np. Spasmophen, Vegantin, Spasmobamat, Isamid) powodują znaczne rozszerzenie źrenic, światłowstręt z łzawieniem oczu i obniżenie ostrości wzroku. Niektóre leki wywołują podwójne widzenie, a inne zwężenie źrenic, jak np. pilokarpina, neostygmina, edrofonium. Problemy ze wzrokiem można mieć także zażywając leki przeciwpadaczkowe, nasercowe, nasenne i moczopędne.

Szczególną uwagę należy zwrócić na leki przeciwbólowe sprzedawane bez żadnych ograniczeń w sklepach spożywczych i na stacjach paliw. Leki takie dzieli się na narkotyczne i nienarkotyczne o działaniu przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym, np. Polopiryna, Calcipiryna, Piramidonum, Pyralginum, Butapirazol, Pabialgin, Veramid.

O ile przyjmowanie narkotycznych leków przeciwbólowych z reguły wyklucza możliwości kierowania pojazdami, zarówno z prawnego jak i farmakologicznego punktu widzenia, o tyle w przypadku popularnych leków nienarkotycznych należy je przyjmować rozważnie, choć zwykle nie wywierają ujemnego wpływu na sprawność psychomotoryczną. Nie są więc one niebezpieczne, ale w dużej dawce mogą prowadzić do problemów z kierowaniem pojazdami.

Z kolei antybiotyki (np. streptomycyna, gentamycyna, neomycyna, chinina, chinidyna) negatywnie wpływają na słuch i narząd równowagi. Niektóre powodują osłabienie mięśni szkieletowych i zaburzenia psychiczne. Przy dużych dawkach niektóre antybiotyki wywołują zaburzenia czynności układu nerwowego przypominające upojenie alkoholowe.

Nieodłącznym elementem każdego niemal zabiegu chirurgicznego są leki lub różnego rodzaju narkotyki chirurgiczne mające na celu znieczulić pacjenta. Wiele zabiegów, które dawniej wymagały hospitalizacji, obecnie przeprowadza się jednego dnia w gabinecie i pacjent może iść do domu lub sama hospitalizacja jest bardzo krótka. Niesie to pewne ryzyko dla osoby, która na zabieg przyjechała samochodem i zamierza nim wrócić.

Substancje stosowane w znieczuleniu ogólnym nie stanowią problemu, ponieważ zawsze stosuje się je u osób hospitalizowanych. Natomiast drobne zabiegi, jak np. nacięcie czyraka, zdjęcie paznokcia, zabiegi ginekologiczne i stomatologiczne, wymagają jedynie stosowania krótkotrwałych i powierzchownych znieczuleń ogólnych. Po zastosowaniu niektórych leków, jak podtlenek azotu, Narcosanum, Thiopental czy Brevinarcon pacjent może iść do domu, ale prowadzić auta nie powinien przez minimum 7 godzin.

Negatywne efekty są także po znieczuleniu miejscowym prokainą lub lidokainą (stomatologia), które zaburzają czynności psychomotoryczne. Postuluje się, by poinformować pacjenta o tym, żeby nie prowadził pojazdu przez minimum godzinę po podaniu znieczulenia.

Ciekawą substancją jest coraz popularniejszy podtlenek azotu. Niektóre gabinety stomatologiczne chwalą się jego stosowaniem. Jest on bezpieczny i przyjemny dla pacjenta – w przeciwieństwie do znieczulenia - ale w ograniczonej ilości. To tzw. gaz rozweselający, który m.in. w Wielkiej Brytanii został uznany za narkotyk i zdelegalizowany, bo powszechnie stosowała go młodzież. Po zastosowaniu podtlenku nie należy prowadzić pojazdów, a lekarz powinien poinformować o tym pacjenta.

Wiele osób zażywa leki nasenne sprzedawane nierzadko bez recepty, co zdaniem dr hab. Marka Wiergowskiego, prowadzącego konferencję, "stwarza zagrożenie niekontrolowanego przyjmowania przez kierowców".

Ogólną zasadą jest nieprzyjmowanie leków nasennych o długim i silnym działaniu (np. Luminalum, Tardyl, Reladorm, Cyclobarbital), jeśli kierowca zamierza wybrać się w podróż. Musi upłynąć przynajmniej 8 godzin od przyjęcia leku do rozpoczęcia podróży autem. Większym zagrożeniem jest przyjmowanie leków nasennych przez osoby zażywające leki neuroleptyczne (np. Fenactil) oraz przeciwhistaminowe (np. Phenazolinum). Wówczas działanie leku nasennego nasila się.

Osoby cierpiące na padaczkę przyjmują nierzadko leki zaburzające koordynację i koncentrację, ale także powodują problemy ze wzrokiem, senność, apatię. Z kolei leki na nadciśnienie wywołują działanie psychodepresyjne, a także mogą prowadzić do zapaści i utraty przytomności.

Alergicy zażywający leki przeciwhistaminowe (m.in. Benzhydraminum, Allergasthmin, Diphergan, Phenazolinum, Tripelenaminum) mogą się spodziewać bólu głowy, osłabienia, znużenia, senności oraz zaburzenia widzenia. Z kolei środki stosowane w tzw. chorobie lokomocyjnej (m.in. Aviomarin) nie powinny być stosowane przez kierowców.

Cukrzyca to jedna z największych współczesnych chorób cywilizacyjnych, a osoby przyjmujące leki powinny zachować szczególną ostrożność, siadając za kierownicę. Przedawkowanie insuliny prowadzi do spadku poziomu cukru (hipoglikemii), co może doprowadzić do zapaści i utraty przytomności. Doustne środki przeciwcukrzycowe (np. Diabetol, Chlorpropamid, Phenphormin) mogą wywołać nudności, osłabienie mięśniowe, niezborność ruchów oraz zaburzenia psychiczne.

Jak wskazuje dr hab. Marek Wiergowski, szczególne środki ostrożności powinny być brane pod uwagę przy przyjmowaniu leków przeciwcukrzycowych wraz z innymi lekami.

Substancje mające łagodzić skutki lęków i wściekłości nie powinny być zażywane przez osoby kierujące pojazdami. Z kolei substancje kojące o działaniu tłumiącym na procesy emocjonalne wywołują charakterystyczny stan obojętności psychicznej, która może prowadzić do podejmowania błędnych decyzji na drodze.

Szczególnie niebezpiecznymi z punktu widzenia kierowania pojazdami są ataraktyki zmniejszające napięcie i siłę skurczu mięśni szkieletowych. Nie mniej niebezpieczne są antydepresanty (m.in. Imipramin, Amitryptylinum, Nialamide) wywołujące zamroczenie, znużenie, tzw. splątanie myślowe, a niekiedy także niepokój, sztywność mięśni czy drgawki.

Niebezpieczeństwo związane z zażywaniem antydepresantów podnosi jednoczesne spożycie alkoholu, ale także kawy lub herbaty, które na pozór poprawiają zdolność do kierowania pojazdem, jednak po dłuższym czasie powodują negatywne skutki.

Podczas konferencji wymieniono całą listę leków mających negatywny wpływ na kierowanie pojazdami. Jako że jest to bardzo długa lista, wybraliśmy te, po których zażyciu nie należy prowadzić samochodu przez przynajmniej dobę, ponieważ silnie upośledzają sprawność psychofizyczną kierowcy. Oto one (gwiazdką oznaczone leki, które mogą już nie być dostępne/stosowane):

• Alfentanilum* - przeciwbólowy,
• Buprenorphini chydrochloridum - przeciwbólowy i znieczulający,
• Butorphonolum* - przeciwbólowy,
• Cisatracurium – stosowany w celu zwiotczenia mięśni,
• Desfluranum – znieczulenie ogólne,
• Droperidolum – przeciwpsychotyczny, przeciwwymiotny, znieczulenie przy jednoczesnym utrzymaniu przytomności,
• Felbamatum* - leczenie padaczki,
• Fentanylum - przeciwbólowy,
• Flunitrazepamum* – leczenie lęków, skurczów i drgawek,
• Fluoresceinum – barwnik stosowany w okulistyce,
• Fluoresceinum natricum – barwnik stosowany w okulistyce,
• Halothanum* - znieczulenie ogólne,
• Irinotecani hydrobromidum* - przeciwnowotworowy,
• Isofluranum – znieczulenie ogólne, usypiający,
• Ketaminum (ketamina) – znieczulenie i działanie przeciwbólowe, leczenie depresji,
• Lormetazepamum - działanie nasenne,
• Methadoni hydrocholridum - przeciwbólowy,
• Midazolamum - leczenie lęków, skurczów i drgawek,
• Morphini hydrochlorydum (morfina) - przeciwbólowy, Morphini sulfas (morfina) - przeciwbólowy,
• Naloxoni hydrochloricum* - przeciwbólowy,
• Natrii pamidronas – przeciwnowotworowy,
• Pancuroni bromidum – stosowany do zwiotczenia mięśni,
• Pethidini hydrochloridum - przeciwbólowy,
• Pipecuronii bromidum – stosowany do zwiotczenia mięśni,
• Remifentanilum - przeciwbólowy,
• Suxamethonii chloridum - krótkotrwałe znieczulenie ogólne,
• Thiopentalum natricum – znieczulenie,
• Tubocurarini – znieczulenie,
• Zolpidemi tartras - działanie nasenne,
• Zopiclonum – lek nasenny, uspokajający.