Rękojmia na samochód używany - co powinieneś wiedzieć? [poradnik prawny]

O ile gwarancji udziela producent lub sprzedający, na zasadach ustalonych przez niego samego, to rękojmia jest ustawową odpowiedzialnością sprzedającego za wady rzeczy, którą sprzedaje. Gwarancja zwykle dotyczy rzeczy nowych, a szczegółowe zapisy jej warunków rzutują na to, kiedy oraz czego można żądać od producenta. Zasady dotyczące rękojmi są natomiast ujęte w dziale II Kodeksu Cywilnego i dotyczą wyłącznie sprzedawcy.

Art. 556. § 1. Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu zapewnił kupującego, albo jeżeli rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym (rękojmia za wady fizyczne).

§ 2. Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej; w razie sprzedaży praw sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie praw (rękojmia za wady prawne).

Czy zatem łatwiej domagać się naprawy rzeczy lub zwrotu pieniędzy na zasadach rękojmi niż gwarancji? Nie do końca. Problem polega na tym, że w niektórych przypadkach sprzedający jest zwolniony z odpowiedzialności.

Art. 557. § 1. Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.

§ 2. Gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy.

W przypadku samochodu używanego może pojawić się konflikt pomiędzy sprzedającym a kupującym, dotyczący wiedzy lub niewiedzy o wadzie rzeczy. To dlatego tak ważne i pomocne mogą być szczegółowe zapisy w umowie sprzedaży samochodu, zarówno sporządzone przez sprzedającego, jak i kupującego.

Nie bez znaczenia pozostaje przegląd techniczny, poprzedzający zakup samochodu. W wyniku przeglądu sporządzana jest szczegółowa lista wad i usterek, występujących w kupowanym aucie oraz obszarów, które były badane. W praktyce to kupujący może być zobowiązany nie tylko do udowodnienia, że o wadzie nie wiedział, ale również do tego, że wada nie wynika ze zużycia pojazdu lub jego charakterystycznych cech.

W tym ostatnim przypadku konieczne może być powołanie biegłego sądowego. Nie można zatem korzystać z rękojmi za to, że w pojeździe jest zużyta dana część eksploatacyjna, która ma prawo się zużyć przy określonym wieku lub przebiegu pojazdu. Natomiast dwie najczęściej występujące wady, których sprzedający nie może nie uznać, to zaniżony przebieg i ukryta, powypadkowa przeszłość samochodu. One podlegają pod rękojmię.

Art. 560. § 1. Jeżeli rzecz sprzedana ma wady, kupujący może od umowy odstąpić albo żądać obniżenia ceny. Jednakże kupujący nie może od umowy odstąpić, jeżeli sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad, albo niezwłocznie wady usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona przez sprzedawcę lub naprawiana, chyba że wady są nieistotne.

§ 2. Jeżeli kupujący odstępuje od umowy z powodu wady rzeczy sprzedanej, strony powinny sobie nawzajem zwrócić otrzymane świadczenia według przepisów o odstąpieniu od umowy wzajemnej.

§ 3. Jeżeli kupujący żąda obniżenia ceny z powodu wady rzeczy sprzedanej, obniżenie powinno nastąpić w takim stosunku, w jakim wartość rzeczy wolnej od wad pozostaje do jej wartości obliczonej z uwzględnieniem istniejących wad.

§ 4. Jeżeli sprzedawca dokonał wymiany, powinien pokryć także związane z tym koszty, jakie poniósł kupujący.

Teoretycznie, kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wady. To w przypadku samochodu używanego w praktyce nie ma zastosowania. Bardziej realne jest usunięcie wady lub obniżenie ceny. W ostateczności można też odstąpić od umowy. Jest to możliwe pod warunkiem, że sprzedający nie wyrazi chęci natychmiastowego usunięcia wady.

To nie koniec przywilejów kupującego. Sprzedający ma obowiązek pokryć szkody wynikłe z wady sprzedanej rzeczy, co również reguluje KC:

Art. 566. § 1. Jeżeli z powodu wady fizycznej rzeczy sprzedanej kupujący odstępuje od umowy albo żąda obniżenia ceny, może on żądać naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady, chyba że szkoda jest następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności. W ostatnim wypadku kupujący może żądać tylko naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę, nie wiedząc o istnieniu wady; w szczególności może żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odniósł korzyści z tych nakładów.

§ 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio, gdy kupujący żąda dostarczenia rzeczy wolnych od wad zamiast rzeczy wadliwych albo usunięcia wady przez sprzedawcę.

Kupujący może korzystać z uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne przez 2 lata od wydania mu samochodu. Nieco inaczej wygląda roszczenie za wady prawne. Tu termin obowiązywania rękojmi liczy się od wykrycia tej wady.

Art. 568. § 1. Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości – przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu. Jeżeli kupującym jest konsument, a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu.*

Do wad prawnych przyjęto ten sam termin 2 lat. Zarzuty z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne mogą być podniesione także po upływie 2 lat, jeżeli w tym okresie kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie. Warto w tym miejscu dodać, że kupujący jest zobowiązany do zawiadomienia sprzedającego o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia. Jeżeli tego nie zrobi, traci uprawnienia związane z rękojmią.

Art. 563. § 1. Kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia, a w wypadku gdy zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca po upływie czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją wykryć.

W praktyce druga część powyższego zapisu zmniejsza realnie szansę na skorzystanie z rękojmi, jeżeli za wadę uzna się usterkę mechaniczną, wykrytą po długim czasie od nabycia używanego auta. W takim przypadku sąd może orzec, że wada mogła być wykryta wcześniej, ponieważ kupujący powinien sprawdzić samochód w warsztacie. Nie dotyczy to natomiast przebiegu oraz tzw. wad ukrytych podstępnie*.

W praktyce dopuszcza to KC:

Art. 558. § 1. Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jednakże w umowach z udziałem konsumentów ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w wypadkach określonych w przepisach szczególnych.

§ 2. Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym.

Z powyższych przepisów wynika zatem, że ograniczenie nie jest ważne, gdy wada została podstępnie zatajona*, a do takich wad można z powodzeniem zaliczyć wady prawne (np. samochód pochodzi z kradzieży). Zawiera się w nich również przebieg zmieniony przez sprzedającego lub niezgodny z rzeczywistością, jeżeli sprzedający miał świadomość tej niezgodności. To samo dotyczy przypadku, gdy sprzedający zapewniał kupującego o bezwypadkowej historii samochodu.

Tylko wtedy, gdy spełnione zostaną poniższe warunki:

1. samochód ma wadę ukrytą, zmniejszającą jego wartość lub użyteczność i nie wynika ona z normalnego zużycia eksploatacyjnego;
2. nie wiedzieliście o tej wadzie przed zawarciem umowy i jesteście w stanie to udowodnić;
3. wada lub jej przyczyna istniała w pojeździe, zanim dokonaliście zakupu.

1. naprawy rzeczy tak, by była wolna od wady;
2. obniżenia ceny, co w praktyce wiąże się z pokryciem kosztów związanych z naprawieniem wady lub wyrównania wartości do ceny pojazdu bez tej wady;
3. odstąpienia od umowy, czyli zwrotu pieniędzy za samochód i oddanie go sprzedającemu pod warunkiem, że sprzedający nie usunie bezzwłocznie wady;
4. zwrotu poniesionych kosztów, związanych z powyższymi.

1. jeżeli nie wpisaliście w umowie sprzedaży samochodu informacji o przebiegu;
2. jeśli nie dokonaliście przeglądu technicznego przed zakupem;
3. gdy podpisaliście umowę in blanco z osobą, której w rzeczywistości nigdy nie widzieliście – do tego często namawiają handlarze sprowadzający samochody z zagranicy lub rzadziej komisanci;
4. jeśli na umowie sprzedaży jest inna cena zakupu niż rzeczywista;
5. gdy chcecie skorzystać z rękojmi na wady mechaniczne po upływie kilku miesięcy od dnia zakupu samochodu.

Objaśnienia:

• podstępne zatajenie/ukrycie wady - rozumiane jako wiedza sprzedającego o wadzie i niepoinformowanie o niej kupującego lub zapewnienie ze strony sprzedającego, że w pojeździe nie ma wady, która została wykryta.