Olej silnikowy – co wchodzi w jego skład?

Współczesne oleje bardzo długo zachowują swoje właściwości – to dzięki temu możliwe stało się wydłużenie przebiegów międzyprzeglądowych. Świetnie chronią także silnik, zarówno podczas jazdy w korku, jak i zimowego odpalania przy minusowych temperaturach.

Zasługa w tym oczywiście odpowiedniego składu chemicznego. Typowy olej silnikowy to mieszanina bazy olejowej i dodatków. Baza jest różna w zależności od typu oleju. Dla olejów mineralnych otrzymywana jest z destylacji ropy naftowej. Z kolei dla produktów syntetycznych w procesie syntezy węglowodorów (nie są one pochodną ropy naftowej). Ponieważ sam olej bazowy nie chroniłby wystarczająco, konieczne stało się wprowadzenie dodatków uszlachetniających

Podstawową funkcją detergentów jest ograniczenie tworzenia się stałych warstw osadów na powierzchni metalu. Dzięki tym związkom chronione są ściany cylindrów, tłoków i pierścieni. Jednak detergenty mają również swoje minusy, ponieważ przy ewentualnym spalaniu tych dodatków w oleju tworzy się popiół szkodliwy dla wewnętrznych części układu spalania i układu wylotowego silnika.

Z kolei podstawowym zadaniem dyspergatorów jest przeciwdziałanie tworzeniu się tzw. szlamów niskotemperaturowych. Zapobiega to gromadzeniu się zanieczyszczeń stałych.

Dzielą się one na dodatki przeciwzużyciowe, przeciwzatarciowe i różnego rodzaju modyfikatory. Jest to grupa związków istotna dla tarcia granicznego. Dodatki przeciwzużyciowe dodatkowo zapobiegają zużyciu powierzchni współpracujących. Zmniejszają również współczynnik tarcia. Tworzą one na powierzchni metalu trwałą warstwę spolaryzowanych cząsteczek.

Z kolei dodatki przeciwzatarciowe są niezmiernie istotne w tych miejscach silnika, w których występują duże naciski między współpracującymi powierzchniami (np. przekładnie zębate). Związki tego typu również tworzą stałą powierzchnię na warstwie metalu i są decydujące w momencie wystąpienia dużych nacisków lub wysokiej temperatury.

Są to dodatki rozpuszczone w oleju, które wpływają na lokalne zmniejszanie tarcia w porównaniu z olejem bez takich dodatków. Działają w zakresie nacisków oraz temperatur, w których nie działają jeszcze dodatki smarnościowe. Znajdują szerokie zastosowanie w gamie olejów energooszczędnych.

Grupa dodatków hamujących procesy korozji w silniku. Są to zazwyczaj kwasy, estry lub aminy. Ich działanie polega na tworzeniu warstewki chroniącej przed bezpośrednim działaniem wody, tlenu i produktów utleniania oleju.

Olej intensywnie miesza się z powietrzem, co powoduje jego spienienie – niekorzystne dla ochrony silnika. Spienienie skutkuje procesami kawitacji lub wypływaniem oleju przez odpowietrzniki. W rezultacie część oleju ucieka i zmniejsza się ilość środka smarnego. Samo pienienie również pogarsza smarowanie. Dlatego tak powszechne jest użycie dodatków przeciwpiennych, czyli zazwyczaj silikonów.

Ponieważ olej ma nieustanny dostęp do powietrza, szybko może on ulec utlenieniu. Aby tego uniknąć, stosuje się specjalne dodatki np. alkilofenole lub aminy aromatyczne, których celem jest przeciwdziałanie temu procesowi. Dzięki temu olej wolniej staje się bardziej lepki, nie zwiększa tak swojej kwasowości i nie wytrąca osadów. Pozwala to na wydłużenie okresów pomiędzy kolejnymi wymianami oleju oraz na zwiększenie żywotności silnika.

Są to związki, które przeciwdziałają krystalizacji parafin w niskich temperaturach. Mają zastosowanie jedynie w olejach mineralnych – w syntetycznych nie można poprawić temperatury krystalizacji oleju bazowego. W olejach mineralnych ich działanie polega na tłumieniu zarodków krystalizacji.

Wielocząsteczkowe polimery, które zwiększają lepkość i obniżają temperaturę płynięcia. Mechanizm działania polega na zmianie ułożenia łańcuchów polimerów. W niskich temperaturach są one zwinięte, w wysokich zaś rozwinięte do pełnych rozgałęzień.

Są również dodatki wielofunkcyjne. Samych dodatków olejowych jest tak wiele, że trudno wymienić je wszystkie. Jednocześnie to właśnie one wpływają na parametry takiego oleju i są najczęściej tajemnicą producenta.

Warto pamiętać, że nawet najlepsze oleje trzeba wymieniać po określonym przebiegu. Zanieczyszczenia, które się w nich zbierają, bywają mordercze dla każdego silnika. Dlatego istotne jest np. uwzględnienie wymiany oleju po procesie docierania nowego samochodu.