Co zrobić ze zużytym oleje - poradnik

Wszystkie te czynności jesteśmy w stanie wykonać sami w zaciszu własnego garażu, jeżeli jest on wyposażony w kanał rewizyjny lub mamy do dyspozycji podnośnik bądź rampy. Niestety, coś trzeba zrobić ze zużytym olejem. Zużyte oleje należą do substancji szkodliwych.

Nie wolno pod żadnym pozorem wylewać ich wprost na grunt. Stwarza to bowiem bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi i zwierząt. Wylany zużyty olej skaża glebę, a co za tym idzie - przenika do wód gruntowych i przez wody podskórne oraz cieki wodne trafia do zbiorników wodnych czy rzek. Dla przestrogi przykład: kilogram zużytego oleju wystarczy, aby 5 mln litrów wody stało się niezdatne do picia.

Zużyty olej można wykorzystać do konserwacji maszyn lub drewna. Należy jednak pamiętać, że taki olej stracił już swoje własności, dlatego podczas deszczu w większości spłynie, powodując degradację gleby.

Nie powinno się również spalać oleju w niedostosowanych do tego piecach. Można to zrobić w specjalnych, wyposażonych w szereg filtrów. Szkodliwe substancje wydzielające się w procesie spalania mogą doprowadzić do poważnej utraty zdrowia, a nawet śmierci mieszkańców domu.

Szkodliwość spalania oleju w nieprzystosowanym do tego piecach pokazuje przykład: spalenie tony przepracowanego oleju emituje do atmosfery 10 kg substancji szkodliwych (związków cynku, manganu, ołowiu, fosforu, siarki oraz chloropochodnych).

Przybliżone zużycie mineralnych olejów smarowych w Polsce wynosi ok. 350 tysięcy ton. Połowę tej wartości stanowią płyny smarujące używane do silników. Te liczby jednak wzrosną w ciągu najbliższych lat. Obecny poziom zagospodarowania zużytych olejów wynosi ok. 60 proc. Ponad połowa jest przeznaczona do rerafinacji (trójstopniowa regeneracja olejów przepracowanych), ok. 20 proc. do utylizacji, a reszta jest magazynowana. Pozostałe 40 proc. jest niezagospodarowane.

Przepisy ustalone przez Agencję Ochrony Środowiska dopuszczają spalanie przepracowanych olejów smarowych o określonych parametrach (ustalanych dla danego regionu). Jest to spowodowane potencjalnie wysokim poziomem zawartości metali i niską temperaturą zapłonu przepracowanego oleju. W związku z tym konstruktorzy wyżej wymienionych pieców dostosowali urządzenia do procesów spalania danego paliwa.

Tabela poniżej przedstawia podstawowe kryteria dopuszczenia przepracowanych olejów smarowych jako oleju opałowego w USA (Norma EPA):

W Polsce jest to bardziej skomplikowane. Do 2011 roku rozporządzenie ministra środowiska określało wymogi, jakie muszą być spełnione, aby uzyskać pozwolenie na spalanie przepracowanego oleju w piecach. Obecnie jest ono uchylone.

Dokumentem regulującym kwestie prawne gospodarki olejami odpadowymi w krajach Unii Europejskiej jest Dyrektywa Rady Nr 75/439/EWG z dnia 16 czerwca 1975 roku. Została ona znowelizowana 22 grudnia 1986 roku (Dyrektywa Rady Nr 87/101/EWG). Kolejne zmiany zostały zapisane 27 czerwca 1997 roku (Dyrektywa Rady Nr 94/31/EC). Według ich założeń odpady niebezpieczne muszą być segregowane w zakresie ich magazynowania, ewidencji oraz utylizacji.

Jest to związane z ich szkodliwością dla środowiska. Każdy kraj członkowski na podstawie przepisów określonych w powyższych dyrektywach indywidualnie wprowadza wewnętrzne rozporządzenia prawne. Uwzględnia się przy tym organizację ich składowania, finansowania, zagospodarowania i utylizacji.

Według ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 (Dz. U. Nr. 62 poz. 628), obecnie obowiązującej w kraju, przepracowany olej jest odpadem i podlega przepisom tej ustawy. Według przepisów "przez oleje odpadowe rozumie się wszystkie oleje smarowe lub przemysłowe, które nie nadają się do zastosowania do którego były pierwotnie przeznaczone. W szczególności są to zużyte oleje z silników spalinowych i oleje przekładniowe, a także oleje do turbin i oleje hydrauliczne”.

Ustawa o odpadach, art. 39 (po nowelizacji Dz. U. z 2003 r. Nr 7, poz. 78), określa szczegółowe zasady zarządzania odpadami:

• oleje odpadowe powinny być w pierwszej kolejności poddawane odzyskowi poprzez regenerację, rozumianą jako każdy proces, w którym oleje bazowe mogą być produkowane przez rafinowanie olejów odpadowych, a w szczególności przez usunięcie zanieczyszczeń, produktów utleniania i dodatków zawartych w tych olejach;
• jeżeli regeneracja olejów odpadowych jest niemożliwa ze względu na stopień ich zanieczyszczenia, określony w odrębnych przepisach, oleje te powinny być poddane innym procesom odzysku;
• jeżeli regeneracja olejów odpadowych lub innych procesów odzysku są niemożliwe, dopuszcza się ich unieszkodliwianie;
• posiadacz odpadów w postaci olejów odpadowych, powstałych w wyniku prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, powinien przekazać te odpady podmiotowi gwarantującemu zgodne z prawem ich zagospodarowanie;
• zakazuje się mieszania olejów odpadowych z innymi odpadami niebezpiecznymi, w tym zawierającymi PCB (różne związki będące pochodnymi polichlorków), w czasie ich zbierania lub magazynowania;
• zakazuje się zrzutu olejów odpadowych do wód, do gleby lub do ziemi.

W ustawie z dnia 11 maja 2001 roku określono obowiązki przedsiębiorców dotyczące gospodarowania odpadami (możliwość samodzielnej utylizacji, poprzez organizację odzysku - przez zawarcie odpowiedniej umowy bądź zlecanie tego wyspecjalizowanej jednostce) oraz opłatę produktową i depozytową.

Głównym założeniem przepisu jest nałożenie na przedsiębiorcę, importera bądź wytwórcę obowiązku recyklingu i odzyskiwania produktów (między innymi olejów smarujących) ze względu na ich szkodliwość dla środowiska.

W rozporządzeniu ministra z dnia 6 listopada 2001 r. (Dz.U. z 2001 Nr 131, poz. 1475) określone są szczegółowe warunki, jakie powinien spełnić produkujący oleje smarowe w kraju. Również w tym Dzienniku Ustaw powiedziane jest, że przedsiębiorca regenerujący olej na przykład we własnym zakresie powinien mieć specjalną instalację, spełniającą odpowiednie procesy wyszczególnione w ustawie:

• oczyszczania — prowadzonego przez zastosowanie co najmniej jednego z następujących procesów: dekantacji (odstawania), filtracji, obróbki chemicznej lub rozpuszczalnikowej;
• destylacji — umożliwiającej rozdział na frakcje;
• rerafinacji — obejmującej co najmniej rerafinację rozpuszczalnikową i kontaktowanie z ziemią odbarwiającą lub odbarwiającym środkiem powierzchniowo czynnym albo katalityczną rerafinację w atmosferze wodoru.

Jeśli wytwarzający odpady powierza usuwanie ich firmie niemającej zezwolenia lub usuwa je samodzielnie (przykładowo przez spalanie w piecu, zakopywanie w glebie czy wylewanie do otoczenia), to organ wydający zezwolenie na wytwarzanie odpadów może je cofnąć bez odszkodowania, co jest jednoznaczne z zamknięciem zakładu. Za brak regulacji dotyczących olejów odpadowych przewidziano kary grzywny i aresztu.

Zgromadzony zużyty olej można gromadzić w osobnym zbiorniku (według ustawy: oleje odpadowe powinny być przechowywane w zbiornikach podziemnych lub naziemnych, w szczelnych opakowaniach nieprzekraczających pojemności 1 metra sześciennego pod zadaszeniem i na utwardzonej powierzchni) oraz przekazywać na przykład do stacji tankowania pojazdów.

Jest to związane z prowadzeniem ilościowej i jakościowej ewidencji odpadów i wnoszeniem odpowiednich opłat za ich składowanie. Pewnym sposobem jest możliwość umówienia się z punktem sprzedaży nowych olejów, aby przyjął od nas zużyty. Większe punkty sprzedaży nie powinny odmówić, oczywiście po uprzednim pokazaniu dowodu zakupu nowego oleju.

Obecnie na terenie kraju zakładami mającymi odpowiednią instalację do poddania odpadów olejowych procesowi odzysku bądź utylizacji oraz posiadającymi specjalne uprawnienia wydawane przez starostę (jeżeli spełnione są wymogi dotyczące emisji spalin, określone w rozporządzeniu Ministra środowiska z 20 grudnia 2005 roku) są:

• w Rafinerii Nafty Jedlicze, w Rafinerii Jasło S.A., Rafinerii Nafty Glimar S.A, Rafinerii Trzebinia S.A. - metodą rerafinacji lub krakingu termicznego;
• w Południowych Zakładach Rafineryjnych Naftopol S.A., Oddział Kędzierzyn - Koźle, w firmie MERCAR Sp. z o.o. w Poznaniu - metodą krakingu termicznego;
• w Przedsiębiorstwie Kruszyw Lekkich \Keramzyt\ w Mszczonowie - jako dodatek spulchniający glinę przy produkcji kruszyw w miejsce tradycyjnie stosowanego oleju napędowego lub ropy naftowej;
• w Zakładach Chemicznych Rokita w Brzegu Dolnym, w Spalarni \Lobbe Dąbrowa Górnicza\ Sp. z o. o. w Dąbrowie Górniczej - spalanie wraz z innymi odpadami;
• AWAS Polska w Warszawie, SHIP-SERWICE S.A. Szczecin - oczyszczanie;
• EKOL PROJEKT INTER-NATIONAL z Długołęki, EKOBAU Oddział Opole - unieszkodliwianie.

Mimo sankcji i uregulowań prawnych część odpadów olejowych jest spalana w niewielkich spalarkach. Jest to szkodliwe dla środowiska, ponieważ większość używanych pieców nie spełnia odpowiednich wymogów.

Z założenia najszybszą i najmniej czasochłonną formą wymiany oleju wraz z filtrami jest oddanie samochodu do ASO. Oprócz braku problemu z utylizacją zużytego oleju dostajemy gwarancję na wykonaną usługę.

Dla przykładu wymiana oleju (wykonanie usługi, olej, filtr i uszczelka korka) w ASO firmy Renault dla samochodu Megane II (silnik benzynowy) kosztuje 273 zł (w tym cena oleju 175 zł, filtra 30 zł i uszczelki korka 3 zł). Innym przykładem może być Fiat Punto. W tym przypadku wymiana oleju wraz z materiałami wynosi 270 zł.

Wymiana środków smarujących niesie ze sobą następujące zalety:

• brak konieczności poszukiwania punktów, które przyjmują i utylizują zużyty olej;
• zakład dokonujący wymiany ponosi odpowiedzialność za ewentualne niefachowe wykonanie usługi;
• możliwość reklamacji uszkodzonego filtra (przy wymianie poza serwisem zazwyczaj gwarancja przepada);
• wpis w książce serwisowej potwierdzający wymianę oleju przy danym przebiegu auta;
• oszczędność czasu.

Olej da się oczywiście wymienić samodzielnie, ale po przeanalizowaniu wszystkich za i przeciw można dojść do prostego wniosku, że czasami bardziej opłaca się oddać auto do serwisu. Unikniemy dzięki temu wielu kłopotów, które mogą wyniknąć z chęci zaoszczędzenia pieniędzy.