Fiat

Fiat – producent samochodów osobowych pochodzący z włoskiego Turynu. Był jedną z pierwszych firm motoryzacyjnych w historii. Dziś to wielki koncern – jeden z największych na świecie i z największą liczbą nagród na swoim koncie. Od wielu lat związany jest również z Polską. Zawdzięczamy mu najpopularniejsze auta PRL, chociaż to o wiele więcej.

Końcówka XIX wieku to okres, gdy wynalazcy szukali sposobu, by zastąpić główny do tej pory środek transportu – zaprzęg konny. Jak się okazało, najlepiej do tej roli nadawał się silnik benzynowy. Jeden z pierwszych powstał w Niemczech za sprawą Karla Benza, lecz projekt ten dopiero w następnych dekadach miał się powoli przerodzić w Mercedesa. To amerykanie tymczasem znani są z pierwszego masowo produkowanego samochodu. Henry Ford swój Model T wypuścił na rynek dopiero jednak w 1908 roku.

Włosi w międzyczasie swoje pojazdy sprzedawali już od początku stulecia. Firma Fiat powstała w lipcu 1899 roku. Jej nazwa to skrót od Fabbrica Italiana di Automobili Torino, czyli w tłumaczeniu nic innego, niż „włoska fabryka samochodów z Turynu”. W przeciwieństwie do większości pierwszych firm motoryzacyjnych, w nazwie nie użyto więc nazwiska samego założyciela. Odpowiedzialna za powstanie Fiata była cała grupa przedsiębiorców, na czele której stanął człowiek o nazwisku Giovanni Agnelli.

Firma Fiat od samego początku słynęła z talentu i kreatywności pracujących dla niej inżynierów. Agnelli zatrudniał wraz z kolegami tylko najlepszych z nich. Tuż po powstaniu, w 1899 roku na rynku pojawił się pierwszy (nieco wzorowany na projektach Benza) Fiat 3 ½ HP. Nazwę wzięto od mocy pojazdu – dwucylindrowy silnik o pojemności 657 cm3 pozwalał otrzymać aż 3,5 KM, co dawało dużą przewagę nad bryczkami.

W następnych latach pierwsze Fiaty startowały też w wyścigach. Ich moc wzrosła nawet do 24 KM, a w jednym z pierwszych Grand Prix Włoch rekord ustanowił sam Agnelli. Sukcesy pozwoliły firmie Fiat na dalszy stopniowy rozwój. Po pewnym czasie jej akcje trafiły na giełdę, a swoją siedzibę Włosi otworzyli także w Stanach Zjednoczonych. Nie dało się ukryć, że trzeba było walczyć z Fordem i jego tanim samochodem. Fiat miał być wtedy dostępny tylko jednak dla najbogatszych Amerykanów.

Walkę z Henrym Fordem firma Fiat przegrała. Mężczyzna wykorzystywał w swoich fabrykach taśmę produkcyjną, a Włosi odkryli jej zalety dopiero później. Po wybuchu I wojny światowej przestali nawet tworzyć samochody. Od tej pory Fiat znany był także z produkcji samolotów i maszyn wojskowych. Spore niezadowolenie wyrażali z tego powodu pracownicy firmy. Coraz większą liczbę zwolenników przyciągał do siebie komunizm.

W 1921 roku pracownicy Fiata przejęli kontrolę nad fabrykami firmy. Zawisła nad nimi czerwona flaga, a Agnelli zrezygnował ze swojej posady. Po pewnym czasie jednak powrócił, a problem udało się rozwiązać. Fiat miał również korzystać z taśmy produkcyjnej i przede wszystkim, produkować tanie samochody dla mas. Pomysł zachwycił zarówno szefostwo, jak i kolejne rządy Włoch. Firma Fiat przetrwała najpierw komunistów, a potem faszystów i cały czas projektowała nowe modele.

Była to na przykład cała linia Fiata 500, począwszy od modelu Fiat 501 z 1919 roku. Był pierwszym Fiatem po I wojnie światowej. W dalszym ciągu samochody przypominały wtedy wyglądem powozy, jednak w ciągu następnych dekad miało się to zmienić. Kolejne generacje, czyli Fiaty 503, 507, 520 i w końcu Fiat 522 (z 1931 roku) sprawiły, że włoskie pojazdy robiły się nieco mniejsze. Pierwszy ogromny sukces przyszedł jednak dopiero z 1937 rokiem – dopiero wtedy na rynek wypuszczono samego Fiata 500.

Fiat 500 był określany przydomkiem Topolino, czyli w tłumaczeniu "Myszka Miki”. Był pierwszym z krwi i kości włoskim pojazdem dla mas. Przez pewien czas był też najmniejszym samochodem na świecie. Produkowano go aż do lat 70. Główny szef firmy, Giovanni Agnelli, zmarł natomiast nieoczekiwanie w 1945 roku. Po 2 dekadach i walkach wielu osób, w latach 60. to wnuk mężczyzny, Gianni Agnelli przejął kontrolę nad Fiatem. Idąc śladami dziadka zmienił firmę w prawdziwego giganta na rynku.

Myśl komunistyczna nie opuszczała jednak Fiata jeszcze przez długi czas. Dzięki współpracy z ZSRR, włoska firma miała zacząć się dzielić swoimi sekretami także z innymi. W 1966 roku powstał Fiat 124, auto które jako pierwsze pod innymi nazwami miało trafić także do innych krajów. Już w samej Europie odniosło wielki sukces. Otrzymało pierwszą nagrodę Europejskiego Samochodu Roku, których łącznie firma Fiat posiada dziś 9.

Niedługo potem Fiat 124 zadebiutował u Sowietów pod nazwą WAZ 2101, czyli jako pierwsza w historii Łada. W międzyczasie komunistyczna Polska również zdecydowała się skorzystać z oferty Fiata. Współpracę z Fiatem nawiązaliśmy jeszcze w latach 30., gdy to w fabrykach Warszawy montowano modele Fiat 508 i Fiat 621. Teraz jednak miało być to coś więcej. Fabryka Samochodów Osobowych potrzebowała następcy dla legendarnej Warszawy.

Tak powstał Polski Fiat 125p, nazywany dziś często „Dużym Fiatem”. Oparto go na Fiacie 125 i na rynek trafił w 1967 roku. Niedługo potem Włosi zaprojektowali także następcę Fiata 500 – to auto miało u nas otrzymać przydomki „Mały Fiat”, a także „Maluch”. Chodziło oczywiście o Fiata 126, u nas sprzedawanego jako Polski Fiat 126p. Jego produkowała już jednak nie FSO, tylko Fabryka Samochodów Małolitrażowych, którą ze względu na sukces wyjątkowego pojazdu Fiat zdecydował się kupić.

Fiat od tamtej pory posiada fabryki w Polsce i tworzy u nas najnowsze modele. Fiaty 125 i 126 tymczasem we Włoszech wycofano z końcem lat 70. Miało to miejsce znacznie wcześniej, niż w Polsce, bo na przykład słynnego Malucha można było u nas kupić w salonie aż do 2000 roku. Jesteśmy jednym z kluczowych rynków dla tego producenta. Firma już w latach 60. i 70. za sprawą „aut dla mas” stała się jednym z czołowych na świecie. Polskie fabryki nie były jedynymi jakie mogła dzięki temu przejąć.

Końcówka lat 70. to dla włoskiego Fiata początek wielkiej ekspansji na rynku. Zaczęło się od kupienia marki Lancia, a także Ferrari. Dzięki temu drugiemu Fiat mógł się poszczycić, że produkuje także auta sportowe, a zyski które na tym osiągnęli sprawiły, że kupili także Alfę Romeo i Maserati. Włosi przejęli także producenta samochodów dostawczych o nazwie Iveco oraz, co ciekawe, znaną u nas serbską Zastavę.

Największe zmiany przyszły w Fiacie jednak po upadku komunizmu. Fiat w latach 90. po raz kolejny dostosował się do sytuacji politycznej i produkował całą gamę różnego rodzaju samochodów osobowych. Kapitalizm pozwolił na dalszy rozwój, a na drogach całej Europy już niedługo znalazły się takie modele, jak Fiat Cinquecento i Fiat Punto. Popularny stał się także Fiat Panda, który w latach 90. otrzymał face lift, a w następnej dekadzie ogłoszono go kolejnym Europejskim Samochodem Roku.

Pierwsza dekada XXI wieku to wygładzanie rysów aut produkowanych przez Fiata. Panda z kanciastego zmieniła się w auto okrągłe, a na rynku zadebiutowały Fiat Stilo i van o nazwie Fiat Doblo. Firma Fiat tymczasem zdecydowała, że powróci także z modelem 500. Co najważniejsze, miała go produkować w Polsce. Dzięki wielu innowacyjnym rozwiązaniom zastosowanym w aucie stało się niezwykle popularne na całym świecie.

Fiat 500 ponownie zadebiutował w 2007 roku, a jego sukces pozwolił Włochom zrealizować marzenia – postanowili powrócić do Stanów Zjednoczonych. W 2009 roku rozpoczęli długi proces przejmowania koncernu Chrysler. Ta firma odpowiedzialna m.in. także za Dodge’a, Jeepa była wtedy na skraju bankructwa, a dziś wraz z Fiatem tworzy wielką spółkę o nazwie Fiat Chrysler Automobiles. Jej siedziba znajduje się już jednak nie we Włoszech, a w Holandii.

Fiat jest obecnie ósmym pod względem wielkości producentem na świecie. Przez wiele lat dominował w Europie, jednak teraz wyprzedza go Grupa Volkswagen. Na świecie wyprzedają go także firmy azjatyckie (takie jak Toyota) i amerykański koncern General Motors. Mimo to jego popularność nie maleje, szczególnie w segmencie mniejszych aut osobowych.

Obecnie Fiat produkuje:

• Auta miejskie: Fiat 500 (w polskich Tychach), Fiat Panda
• Kompaktowego sedana o nazwie Fiat Tipo
• Dwie odmiany Fiata 500 w formie vana i mini SUV-a. To odpowiednio Fiat 500L i Fiat 500X
• Fiata 500e, czyli wersję z napędem elektrycznym. Od 2020 tylko takie 500-tki będą dostępne do kupienia.
• Model, który nawiązuje swoją nazwą do historii: Fiat 124 Spider. To roadster, który ma auto, które jako pierwsze przyniosło Fiatowi ogromny sukces i które otrzymało pierwsze nagrody dla firmy.

Fiat od początku zatrudniał błyskotliwych inżynierów, którzy myśleli o samochodach przyszłości. Na początku XX wieku to oni jako pierwsi wpadli na pomysł, by w aucie umieścić więcej, niż 2 siedzenia. Pierwsi montowali w swoich pojazdach także udogodnienia (np. klimatyzacja), a sam Fiat 500 był pierwszym autem przeznaczonym specjalnie do jazdy po mieście. Dzisiaj natomiast Fiaty znane są szczególnie z niskiej emisji spalin - pod tym względem włoska firma króluje.

Włosi mieli też wiele przygód z alternatywnymi źródłami energii. Fiat 147, którego wypuścili na rynki Ameryki Południowej, był szczególnym tego typu przypadkiem. Powstał w połowie lat 70., w czasach kryzysu finansowego. Ropa naftowa była wtedy niezwykle droga, szczególnie w tych zakątkach świata. Inżynierowie Fiata postanowili więc, że model 147 będzie napędzany etanolem. Oparto go na Fiacie 127, dostępna była również wersja benzynowa, a w Argentynie sprzedawany był aż po lata 90.