FSO Syrena
Syrena to pierwszy całkowicie polski powojenny samochód. O podjęciu projektu i wdrożeniu go później do produkcji zadecydowały władze Ludowej Polski już w 1953 roku. Z założenia Syrena miała być tanim w produkcji, popularnym (a więc dostępnym dla każdego) samochodem osobowym.
Projektanci mieli też za zadanie wykorzystać jak najwięcej podzespołów z Warszawy M20, jednak do napędu nowego samochodu miał posłużyć znacznie mniejszy i ekonomiczniejszy silnik dwusuwowy.
Prace rozpoczęły się w sierpniu 1953 roku, a pierwszy przedprototyp był gotowy ostatniego dnia grudnia tego samego roku. Następnie wykonano kolejne dwa przedprototypy. Każdy z nich różnił się od pozostałych. Na przykład w pierwszym aucie konstruktorzy wykorzystali drewniany szkielet dachu i poszycie z płyt pilśniowych.
Pierwszym zainstalowanym pod maską Syreny silnikiem był dwusuwowy 2-cylindrowiec przekonstruowany z motopompy. Motor S-14 miał objętość skokową niespełna 0,7 l i osiągał moc 22 KM. Przez kolejne dwa lata, do wiosny 1955 roku, w FSO przygotowano 5 prototypów, w których dokonano szeregu poprawek. Obejmowały one na przykład zastąpienie drewnianego szkieletu dachu metalowym, wyeliminowanie płyt pilśniowych do obudowania nadwozia czy wymianę silnika na nieco większy – też 0,7-litrowy – o mocy 26 KM.
Produkcja samochodu o nazwie Syrena 100 ruszyła w 1957 roku. Była ona ulepszoną wersją ostatniego prototypu. Usprawniono między innymi jednostkę napędową S-15, która miała wtedy 27 KM mocy maksymalnej. Z silnikiem sprzęgnięto 4-biegową, manualną skrzynię biegów bez synchronizatorów. Napęd przenoszony był na przednie koła.
Projektanci zdawali sobie sprawę z wielu niedostatków Syreny 100, jednak z powodu ograniczonych funduszy poprawki mogli wprowadzać etapami. Pierwszy zmodernizowany model Syreny (o nazwie już 101) wyprodukowano w 1960 roku.
Najważniejsze zmiany to wprowadzenie nowej pompy paliwa oraz nowocześniejszych amortyzatorów teleskopowych z przodu, wstawienie mniejszych, ale szerszych kół, dzięki czemu samochód lepiej trzymał się drogi. Przy okazji waga nowej Syreny spadła w stosunku do poprzedniczki o 20 kg.
Kolejna większa modernizacja przyszła z rokiem 1962, kiedy do produkcji weszła Syrena 102. Ta od 101 różniła się przede wszystkim modyfikacjami nadwozia. Najważniejsze z nich to skrócenie drzwi, zmiana przedniej atrapy, wprowadzenie listwy ozdobnej biegnącej przez całe nadwozie, montaż tylnych lamp zespolonych i zmiana kształtu pokrywy bagażnika. We wnętrzu pojawiły się odchylane przednie fotele, a w bagażniku zmieniono ustawienie koła zapasowego, dzięki czemu powiększyła się przestrzeń bagażowa.
Powstało także około 150 sztuk modelu 102 S. Ten samochód od zwykłej 102 odróżniał się jednostką napędową zapożyczoną z Wartburga. Cechowała się ona objętością skokową 1,0 l i mocą aż 42 KM. Do tego 4-biegowa skrzynia miała zsynchronizowane biegi 2., 3. i 4. Maksymalna prędkość Syreny 102 S wynosiła 125 km/h.
Wersja 103 była kolejnym większym krokiem w historii modernizacji Syren. Nowe auto wyróżniało się silnikiem S-150, który charakteryzował się mocą 30 KM, co gwarantowało prędkość 105 km/h. Motor od poprzednika różnił się m.in. układem wydechowym, innymi kątami otwarcia zaworów oraz większym stopniem sprężania.
Już podczas produkcji w 1963 roku przeniesiono zbiornik paliwa za tylną kanapę (poprzednio znajdował się on pod maską). Pojedynczy amortyzator ramieniowy na tylnej osi zastąpiono dwoma teleskopowymi. Wprowadzono też nowe pasy: przedni i tylny. Zmieniono proces produkcji nadwozia, dzięki czemu stało się ono sztywniejsze, i zastosowano nową technologię lakierniczą, co zwiększyło odporność wozu na korozję. W 1965 roku pojawiła się nagrzewnica z elektryczną dmuchawą. Wyprodukowano też niespełna 400 egzemplarzy Syreny 103 S z takim samym silnikiem jak w 102 S.
Lata 1966-1972 były ostatnimi, w czasie których FSO zajmowało się produkcją Syren. W 1966 roku wprowadzono model 104, w którym dokonano wielu modyfikacji w porównaniu ze starszą wersją. Wśród nich była nowa jednostka napędowa S-31. Był to ponownie dwusuwowy silnik, ale składający się z trzech cylindrów o łącznej objętości skokowej 0,85 l. Motor osiągał moc 40 KM i moment obrotowy 80 Nm. Cechował się też wyższą kulturą pracy niż S-150 i S-15.
Z S-31 połączono 4-biegową, w pełni zsynchronizowaną skrzynię biegów o 4 przełożeniach. To znacznie ułatwiało prowadzenie samochodu. Z drobniejszych nowości warto wymienić nowe przednie reflektory i tylne światła oraz kierunkowskazy, a także małe zmiany usytuowania przycisków i cięgien we wnętrzu.
W 1972 roku FSO wprowadziło do produkcji model 105, ale wytworzyło go zaledwie w nieco ponad 3000 egzemplarzy. Szczegółowy opis Syreny 105 znajduje się pod marką FSM.
W latach 1957-1972 Fabryka Samochodów Osobowych wyprodukowała łącznie 172 142 Syreny, wśród których najwięcej było modelu 104 (ponad 113 tys.).
