Lightbary i halogeny w motocyklach – czy i kiedy dodatkowe oświetlenie jest zgodne z prawem?

• Karol Plata-Nalborski, \Reflektory przeciwmgłowe, a dalekosiężne – w czym tkwi różnica?\
• portal MotoRmania, 18.02.2016 r.(http://motormania.com.pl/porady/reflektory-przeciwmglowe-a-dalekosiezne-w-czym-tkwi-roznica)
• Karol Plata-Nalborski, \Montaż lamp przeciwmgłowych i dalekosiężnych – co warto wiedzieć?\
• portal MotoRmania, 22.02.2016 r.(http://motormania.com.pl/porady/montaz-lamp-przeciwmglowych-i-dalekosieznych-co-warto-wiedziec)

Postanowiliśmy omówić problem w formie pytań i odpowiedzi, bazując ściśle na zapisach Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (ze zm.; tekst jednolity: Dz.U. 2015 poz. 305) z uwzględnieniem rozporządzenia zmieniającego z dnia 15 czerwca 2016 r. (Dz.U. 2016, poz. 858). Zakładamy przy tym, iż porady te dotyczą tych Czytelników, którzy są zainteresowani tym, aby dodatkowe oświetlenie ich motocykli było zgodne z obowiązującymi przepisami.

Pytanie: Mój cruiser posiada fabryczną lampę emitującą światło mijania i długie. W celu polepszenia widoczności zamontowałem z obu stron głównego klosza mniejsze, symetryczne lightbary w postaci świateł dalekosiężnych. W rezultacie mam teraz jedno światło mijania oraz trzy światła długie. Czy jest to zgodne z przepisami?

Odpowiedź: Niestety, nie. Nawet jeżeli wspomniane lampy posiadają stosowną homologację, to przepisy prawa dopuszczają wyposażenie motocykla w jedno lub dwa światła drogowe. Jedynie w sytuacji, kiedy jego szerokość przekracza 1,3 m, liczba świateł może być taka jak w pojazdach samochodowych – tj. 2 lub maks. 4 szt. Oznacza to, że w zależności od przypadku, możemy mieć 1, 2 lub 4 lampy drogowe w motocyklu (por. pytanie o motocykle wielośladowe). Przepisy nie przewidują 3 szt. i dotyczy to również sytuacji, gdy dokładamy lampy drogowe do motocykla posiadającego lampę podwójną, gdzie jeden klosz pełni funkcję światła mijania, a drugi światła drogowego.

P: Do fabrycznej lampy centralnej ze światłami mijania i długimi, dołożyłem dwa symetrycznie umieszczone lightbary, posiadające oznaczenie B na kloszu. Sprzedawca poinformował mnie, że są to światła przeciwmgielne i ich montaż w taki sposób jest legalny. Czy ma rację?

P: Zastanawiałem się, czy można spełnić przepisy w ten sposób, żeby względem fabrycznej lampy centralnej zamontować symetrycznie z jednej strony (np. prawej) jedno światło przeciwmgielne (doświetla pobocze), a z drugiej strony (np. lewej) jedno dodatkowe światło długie (oświetla środek jezdni). W ten sposób mielibyśmy dwa światła długie (centralne i boczne) oraz jedno przeciwmgielne przednie, co powinno być zgodne z przepisami.

P: A czy można zamontować pojedynczy, dodatkowy reflektor pod fabryczną lampą mijania / drogowych? Pomijam aspekt wizualny tego (mniej atrakcyjny niż przy symetrycznych lightbarach), ale w jakiś sposób zgodny z przepisami.

O: Nie ma jakichkolwiek dylematów odnośnie pojedynczej lampy przeciwmgłowej, zwłaszcza że mamy tu klarowny wybór – albo pojedyncza po środku, albo dwie symetrycznie. Wątpliwości mogą się pojawić, gdy ma być to dodatkowy reflektor drogowy lub/i mijania. Biorąc pod uwagę dopuszczalność dwóch świateł drogowych w motocyklu, powstaje na tym tle pytanie, czy dwie różne lampy emitujące światło drogowe (np. jedna w fabrycznym kloszu ze światłami mijania, a druga oddzielnie jako reflektor dodatkowy) należy traktować jako parę czy też nie?

Krajowe rozporządzenie tego nie wyjaśnia, natomiast międzynarodowy Regulamin nr 53 EKG ONZ – Jednolite przepisy dotyczące homologacji pojazdów kategorii L3 w odniesieniu do urządzeń oświetleniowych i sygnalizacji świetlnej daje już pewne wskazówki w poz. 5.5, gdzie czytamy: „W przypadku braku szczegółowych instrukcji: (…) światła stanowiące parę i spełniające tą samą funkcję: montuje się symetrycznie względem środkowej płaszczyzny wzdłużnej; są względem siebie symetryczne w odniesieniu do środkowej płaszczyzny wzdłużnej; spełniają te same wymogi kolorymetryczne; oraz mają identyczne nominalne właściwości fotometryczne (…)”.

Powyższe oznaczałoby, że 2 szt. tego samego rodzaju światła niekoniecznie muszą być traktowane jako para. W związku z powyższym nasuwa się pytanie, czy możemy dołożyć drugi reflektor akcesoryjny o odmiennych właściwościach (np. mniejszy), a jeśli tak to w jaki sposób.

Cytowane rozporządzenie po raz kolejny wyjaśnia nam to w sposób klarowny:

*Poz. 6.1.3.1.1.: „Niezależne światło drogowe może być zamontowane powyżej, poniżej lub obok innego światła przedniego: jeżeli światła te są umieszczone jedno nad drugim, to środek odniesienia światła drogowego musi znajdować się na środkowej płaszczyźnie wzdłużnej pojazdu; jeżeli światła te są umieszczone jedno obok drugiego, ich środki odniesienia muszą być symetryczne względem środkowej płaszczyzny wzdłużnej pojazdu.”

Poz. 6.2.3.1.1. „Niezależne światło mijania może być zamontowane powyżej, poniżej lub obok innego światła przedniego: jeżeli światła te są umieszczone jedno nad drugim, to środek odniesienia głównego światła mijania musi znajdować się na środkowej płaszczyźnie wzdłużnej pojazdu; jeżeli światła te są umieszczone jedno obok drugiego, ich środki odniesienia muszą być symetryczne względem środkowej płaszczyzny wzdłużnej pojazdu.”*

Chcąc dodatkowo uzyskać potwierdzenie takiego stanu rzeczy, biorąc pod uwagę brak regulacji tej kwestii w krajowym rozporządzeniu, zwróciliśmy się z zapytaniem do Instytutu Transportu Samochodowego z prośbą o wyjaśnienie. Pan Sebastian Niciecki z ITS udzielił następującej odpowiedzi:

„Światła występujące parami to np. kierunkowskazy. I wtedy muszą być one oddalone od osi pojazdu o taką sama odległość w prawo i w lewo (…). Jeżeli zastosujemy 1 szt. światła mijania (może być połączone z drogowym) i osobno, dodatkowo, samo światło drogowe, wtedy powinny być zamontowane w płaszczyźnie symetrii motocykla, jedno nad drugim.”

Biorąc pod uwagę cytowany Regulamin EKG ONZ oraz wyjaśnienia ITS, za legalny można uznać montaż poniżej lub nad światłem głównym dodatkowego lightbaru mijania lub drogowego, bądź też spełniającego obie te funkcje.

Schody pojawiają się natomiast w przypadku, kiedy motocykl ma symetrycznie umieszczone wobec siebie światło mijania i światło drogowe. Powstaje w takim przypadku wątpliwość, czy pod/nad nimi można umieścić dodatkowe lampy, a jeśli tak, to w jaki sposób? Jeżeli zamontujemy dodatkowe światło w środkowej płaszczyźnie to nie spełnimy wymogu tego samego środka odniesienia dla światła głównego i dodatkowego. Z kolei umieszczenie dwóch świateł nad/pod – symetrycznie jak w przypadku reflektorów głównych – spełnia ten ostatni warunek, lecz stanowi rozwiązanie, którego ww. regulamin i rozporządzenie nie regulują wprost.

Dlatego też, decydując się na tego rodzaju sposób montażu, zalecamy udać się na uprawnioną stację diagnostyczną w celu zdiagnozowania oświetlenia pojazdu i uzyskania stosownej opinii (najlepiej w formie pisemnej) odnośnie prawidłowości usytuowania. Ze względów bezpieczeństwa należy się również upewnić, czy zamontowany poniżej reflektora głównego lightbar podczas pracy przedniego widelca zawieszenia nie będzie uderzał o błotnik.

Z kolei montaż ponad głównym reflektorem, jeśli mamy do czynienia ze światłem mijania lub mijania / drogowym, nie powinien – zgodnie z krajowym rozporządzeniem – przekraczać wysokości 1200 mm. Inna rzecz to względy estetyczne, gdyż dodatkowy reflektor ponad głównym może nie prezentować się atrakcyjnie pod względem wizualnym.

P: Czy jest jakikolwiek inny sposób na legalny montaż symetryczny lightbarów ze światłami długimi do cruisera z pojedynczą lampą?

O: Owszem. Można rozważyć cztery warianty montażu, w tym dwie opcje alternatywne.

Należy podkreślić, iż w przypadku motocykla nie ma obowiązku zachowania min. 600 mm odstępu w przypadku 2 szt. świateł mijania.

W opisywanym powyżej układzie mamy dozwolone przepisami po 2 szt. symetrycznie umieszczonych:

• świateł mijania,
• świateł drogowych.

Tak czy inaczej, w opisywanym powyżej układzie mamy również dozwolone przepisami po 2 szt. symetrycznie umieszczonych:

• świateł mijania,
• świateł drogowych.

To wariant nr 1, nr 2 lub nr 3 z dodaniem lightbarów przeciwmgłowych (homologacja B lub F3)

P: A jak jest z motocyklami wielośladowymi? Czy na nich można montować aż 4 światła drogowe i czy szerokość np. wózka bocznego bierze się też pod uwagę?

O: W tej kwestii również poprosiliśmy o opinię Instytut Transportu Samochodowego i od Pana Sebastiana Nicieckiego otrzymaliśmy następującą informację:

*„Szerokość wózka bocznego zalicza się do szerokości całkowitej motocykla. W dyrektywie 2009/67/WE dotyczącej rozmieszczenia oświetlenia na pojazdach kategorii L, dla kategorii L3e i L4e dopuszczone są tylko 2 światła mijania i 2 drogowe, a dla motorowerów i motocykli trzykołowych (odpowiednio kat. L2e i L5e) o szerokości powyżej 1300 mm obowiązkowe są 2 światła mijania i drogowe - dotyczy to nowych pojazdów (wymagania homologacyjne). Nie ma w dyrektywie ani jednej wzmianki o możliwości montażu większej niż dwa ilości świateł drogowych.

Rozporządzenie o warunkach technicznych dotyczy pojazdów już zarejestrowanych w Polsce. Jeżeli ustawodawca, ogólnie, dla motocykli szerszych od 1,3 m przewidział możliwość montażu ilości świateł jak dla pojazdów samochodowych, to jest to dopuszczalne. Należy jednak pamiętać, że suma światłości wszystkich świateł drogowych w motocyklu, nie może przekroczyć 120000 kandeli.”*

P: Dodatkowe reflektory do motocykla często posiadają jeszcze funkcję światła pozycyjnego. Na co zwrócić w takim przypadku uwagę?

O: To jest też bardzo istotna kwestia. Przepisy rozporządzenia dopuszczają maksymalnie 2 szt. świateł pozycyjnych w motocyklu. Oznacza to, że montując dodatkowe oświetlenie musimy zwrócić uwagę także na ilość tego typu świateł.

Zdecydowaliśmy się na wariant z centralną lampą mijania i symetrycznymi lightbarami drogowymi. Gdyby każde z nich posiadało funkcję światła pozycyjnego, takie rozwiązanie byłoby nielegalne, gdyż 3 szt. i więcej tego typu oświetlenia nie są dozwolone. Należy zatem wybrać: albo centralna lampa mijania ze światłem pozycyjnym (1 szt. pośrodku), a lightbary drogowe bez niego; albo centralna lampa mijania bez światła pozycyjnego, a żarówki pozycyjne w lightbarach drogowych (2 szt. symetrycznie).

Zdecydowaliśmy się na lampę podwójną ze światłami długimi / mijania lub tylko światłami mijania w obu kloszach. Z uwagi na symetrię, dopilnujmy, aby lampy te posiadały również światła pozycyjne (2 szt.), po jednym w każdym kloszu. W przeciwnym razie należy zamontować dodatkowe, światło pozycyjne (homologacja A) w podłużnej osi środkowej motocykla (1 szt.) lub symetrycznie po obu stronach (2 szt.). W tym ostatnim przypadku można zastosować również światła przeciwmgłowe zintegrowane z pozycyjnymi – o ile uda się takie dostać.

P: W sprzedaży dostępne są reflektory z homologacją dla świateł symetrycznych i asymetrycznych. Podobno światła mijania powinny być asymetryczne, a długie już niekoniecznie. Jak to w końcu jest?

O: Europejska Komisja Gospodarcza Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNECE), na których bazują m.in. regulacje prawne krajów europejskich, wydała oddzielne regulaminy dotyczące homologacji świateł symetrycznych (W) i oddzielne dotyczące świateł asymetrycznych (H).

Obowiązek asymetrii obowiązuje wyłącznie światła mijania, które powinny oświetlać drogę po prawej stronie na większą odległość niż po lewej stronie. Co jest jednak istotne, polskie rozporządzenie zaznacza, iż stosuje się to do pojazdu zarejestrowanego po raz pierwszy po dniu 30 czerwca 1976 r. oraz motocykla wyposażonego w światła mijania z żarówkami halogenowymi. Nie dotyczy motocykla zarejestrowanego po dniu 31 grudnia 2009 r.

Zatem dobierając lampę mijania do motocykla rejestrowanego przed 2010 r., należy zwrócić uwagę na jej właściwą homologację: musi to być HC, HCR lub HC/R, a nie WC, WCR czy WC/R.

W odniesieniu do reflektorów drogowych / dalekosiężnych nie ma to znaczenia. Możemy montować zarówno lampy o oznaczeniem HR, jak i WR – bez względu na datę rejestracji pojazdu.

P: Są w sprzedaży motocykle i motorowery, które fabrycznie wyposażone są w oświetlenie nie spełniające w 100% warunków rozporządzenia o warunkach technicznych, a zostały dopuszczone do sprzedaży.

O: Należy rozróżnić dwie sytuacje:

1. Kiedy pojazd posiada oświetlenie fabryczne, jako taki został przedstawiony do homologacji i uzyskał certyfikat zgodności albo też otrzymał indywidualną zgodę na odstępstwo (np. samochód / motocykl sprowadzony z USA);
2. Pojazd został później doposażony w dodatkowe oświetlenie, które nie występowało w wersji fabrycznej i nie było objęte certyfikatem zgodności dla motocykla.

W pierwszym przypadku, nawet jeśli w 100% nie są spełnione wymogi rozporządzenia (np. 4 światła pozycyjne lub 3 światła drogowe), wówczas nie ma podstaw do zabrania dowodu rejestracyjnego. W procedurze homologacji możliwe są bowiem pewne odstępstwa od obowiązujących standardów prawnych. Pojazd, który pomimo różnic uzyskał homologację lub indywidualną zgodę, może bez przeszkód poruszać się po drogach publicznych.

W drugim przypadku, gdy dokładamy coś później, należy w pierwszej kolejności ściśle trzymać się przepisów rozporządzenia krajowego. Dobrze też mieć dowody potwierdzające, kiedy dane oświetlenie zostało zamontowane w motocyklu dla udowodnienia zgodności z obowiązującym w tamtym czasie stanem prawnym.

P: Mam zamontowane lightbary długie i nigdy policjant czy diagnosta się nie przyczepili. Nie widzę powodu, żeby aż tak przejmować się przepisami.

O: Oczywiście. Nie zawsze policjant czy diagnosta tak drobiazgowo analizuje oznaczenia homologacyjne na lampach oraz ich ilość, nie zawsze też ma wiedzę pozwalającą odróżnić np. dodatkowe reflektory przeciwmgłowe od dalekosiężnych. Istnieje szansa, że można poruszać się danym pojazdem całymi latami bez jakichkolwiek konsekwencji.

Jeżeli jednak doszłoby do kolizji lub wypadku, wówczas biegli i ubezpieczyciele mogą dokładnie badać stan techniczny pojazdu. Gdyby wyszło, że posiadał niezgodne z przepisami i homologacją oświetlenie, wówczas mogłaby mieć miejsce odmowa wypłaty odszkodowania albo zarzut o poruszaniu się pojazdem niespełniających wymagań technicznych do poruszania się po drogach publicznych. O innych ewentualnych konsekwencjach nie wspominając.

P: Widoczność i bezpieczeństwo stawiam ponad prawo i tak się zawsze tłumaczę podczas kontroli drogowej, kiedy jadę z włączonymi lightbarami drogowymi.

O: Jeżeli nie chcemy montować podwójnych reflektorów głównych, bardziej optymalnym rozwiązaniem będą lightbary przeciwmgłowe. Dlaczego?

Lightbary drogowe ( R ):

• lepsza widoczność kosztem silnego oślepiania kierujących;
• oświetlenie niezgodne z prawem (konsekwencje: groźba utraty dowodu rejestracyjnego, skierowanie na badania techniczne, ryzyko nieuzyskania przeglądu).

Lightbary przeciwmgłowe (typ B lub F3):

• widoczność zbliżona do świateł drogowych przy mniejszym oślepieniu jadących z naprzeciwka;
• legalne używanie w warunkach niedostatecznej widoczności lub na drogach krętych;
• oświetlenie zgodne z prawem.

Podsumowując: przy dodatkowych lampach drogowych możliwy mandat za nadużywanie oślepianie kierujących oraz utrata dowodu rejestracyjnego, a przy przeciwmgłowych tylko mandat za ich nadużywanie. Wnioski niech każdy wyciągnie sam.

P: Zawsze można zamontować lightbary dwufunkcyjne, tj. drogowe / mijania i podłączyć w ten sposób, że światło mijania w reflektorze głównym sprzężone będzie ze światłami mijania w lightbarach, a drogowe – odpowiednio ze światłami długimi w lightbarach. Trzy światła mijania dadzą już dobrą widoczność motocyklowi i nie oślepiamy przez cały czas światłami długimi.

O: Jest to w pewnym sensie kompromisowe rozwiązanie. Przy dobrze ustawionych światłach mijania nie będziemy nikogo w takim przypadku oślepiać i mandat za to nie grozi. Z drugiej jednak strony 3 światła mijania w motocyklu są tak samo nielegalne jak 3 światła drogowe (pomijamy już tu omawianą wyżej kwestię symetrii i asymetrii), dlatego w przypadku ewentualnej kontroli należy liczyć się z możliwością utraty dowodu rejestracyjnego i skierowaniem na badania techniczne.

Z powyższego wynika, że montaż dodatkowego oświetlenia do motocykla nie jest wcale taki prosty w świetle obowiązujących przepisów prawnych. Chcąc ściśle przestrzegać zaleceń rozporządzenia krajowego, dyrektyw unijnych i innych wytycznych międzynarodowych, należałoby w niejednym przypadku dokonać głębokich modyfikacji przy montażu lightbarów.

Dlatego też, jak się wydaje, najprostszym rozwiązaniem jest zaakceptowanie fabrycznych rozwiązań w naszym motocyklu, ewentualnie wymiana seryjnych żarówek na lepsze jakościowo (właściwe dla homologacji danej lampy) – cóż nam bowiem po dodatkowych reflektorach, jeśli włożymy do nich mało efektywne, tanie i kiepskiej jakości źródła światła…

Jeżeli jednak bardzo upieramy się przy lightbarach, to można, zamiast dodatkowych świateł drogowych, dołożyć po prostu przednie światła przeciwmgłowe, jak sugerujemy powyżej, ewentualnie dodatkowe światło mijania lub/i drogowe w osi środkowej motocykla, poniżej lampy głównej. W takim przypadku należy mieć jednak na uwadze zalecenie Regulaminu nr 53 EKG ONZ, które w poz. 6.1.3.3 wyraźnie podkreśla, że: „W żadnym wypadku odległość między krawędzią powierzchni świetlnej dowolnego niezależnego światła drogowego a krawędzią powierzchni świetlnej głównego światła mijania nie może przekraczać 200 mm. Odległość między krawędzią powierzchni świetlnej dowolnego niezależnego światła drogowego a podłożem musi wynosić do 500 mm do 1 300 mm.”

Jeżeli sporo jeździmy off-road i zależy nam mimo to na większej ilości reflektorów długich, może pewnym rozwiązaniem będą zaślepki świateł, dzięki czemu nie będzie można ich używać na drogach publicznych.

Trzeba zarazem pamiętać, żeby przy montażu dodatkowych reflektorów i ewentualnych przeróbkach, pamiętać o właściwym podłączeniu elektrycznym lamp, które jest odmienne dla reflektorów drogowych i odmienne dla przeciwmgłowych.

• Lampy do jazdy dziennej, doświetlenie zakrętów i żółta pozycja – co nowego w oświetleniu motocyklowym?

* Tekst uwzględnia stan prawny na dzień 30 listopada 2016 r.*