Lampy do jazdy dziennej, doświetlenie zakrętów i żółta pozycja – co nowego w oświetleniu motocyklowym?

Zwracano uwagę, że Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (ze zm.; tekst jednolity: Dz.U. 2015 poz. 305) nie uwzględniało niektórych, najnowszych zmian w aktualnych dyrektywach Unii Europejskiej oraz międzynarodowych aktach w postaci Regulaminów Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Dlatego też wydane zostało nowe Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 6 maja 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz.U. 2016, poz. 858). Nie wchodząc w szczegóły wszystkich modyfikacji, skupimy się na tym, w jakim stopniu nowe rozporządzenie zmieniające uwzględnia wspomniane nowości oświetleniowe w motocyklach.

Nasz Kodeks Drogowy (art. 51) wspomina o możliwości używania świateł do jazdy dziennej od świtu do zmierzchu w warunkach dobrej przejrzystości powietrza, lecz nie formułuje katalogu pojazdów, którym wolno, a którym nie wolno go używać. W obowiązujące do niedawna wersji cytowanego rozporządzenia z 2002 r., znajdziemy jedynie poziome kreski w pozycji dotyczącej motocykli.

Rzecz jednak w tym, że międzynarodowy Regulamin nr 87 EKG ONZ – Jednolite przepisy dotyczące homologacji świateł jazdy dziennej przeznaczonych dla pojazdów o napędzie silnikowymjuż od listopada 2009 r. dopuszcza tego rodzaju oświetlenie także w pojazdach kat. L (motorowery i motocykle), a nasze prawo krajowe do niedawna tego nie robiło.

Ze sprzętem fabrycznie wyposażonym w tego typu oświetlenie nie było jednak problemu, bowiem w procesie homologacji europejskiej pojazdu pod uwagę brane są również przepisy prawa UE i międzynarodowego (w tym EKG ONZ). Natomiast w przypadku montażu akcesoryjnych lamp dziennych do już zarejestrowanego jednośladu, ryzykowaliśmy utratę dowodu podczas kontroli drogowej, bowiem wspomniane rozporządzenie, stanowiące punkt odniesienia dla wszelkich modyfikacji, nie przewidywało tego typu świateł.

Rozporządzenie zmieniające dopuszcza już montaż świateł do jazdy dziennej w motocyklu w liczbie 1 (w osi środkowej) lub 2 (symetrycznie z obu stron). Oświetlenie powinno mieć barwę białą i być zamontowane nie niżej niż 25 cm i nie wyżej niż 150 cm od podłoża. W przypadku pary świateł, odległość między nimi powinna wynosić minimum 40 cm, jeżeli szerokość motocykla/skutera nie przekracza 1,3 m lub 60 cm, jeśli szerokość jest większa.

W stosunku do poprzednich regulacji prawnych zmieniono trochę sposoby podłączenia elektrycznego, dopuszczając m.in. wspólne świecenie ze światłami pozycyjnymi, co może mieć istotne znaczenie dla jednośladów (widoczność). Nowy stan prawne daje następujące wytyczne w stosunku do wszystkich pojazdów samochodowych:

• automatyczna skrzynia biegów jest w pozycji P
• hamulec postojowy jest uruchomiony - przed ruszeniem pojazdu po raz pierwszy po każdym ręcznym uruchomieniu urządzenia zapłonowego
• mogą być wyłączone ręcznie gdy prędkość pojazdu nie przekracza 10 km/h pod warunkiem automatycznego włączenia po przekroczeniu prędkości 10 km/h lub gdy pojazd przejechał odległość większą niż 100 m i światła pozostają włączone do czasu ich ponownego rozmyślnego wyłączenia
• powinny wyłączać się automatycznie, gdy urządzenie włączające lub wyłączające silnik znajduje się w położeniu uniemożliwiającym pracę silnika po włączeniu przednich świateł mijania, drogowych lub przeciwmgłowych, z wyjątkiem sytuacji, gdy światła te wykorzystywane są do wysyłania przerywanych sygnałów świetlnych w krótkich odstępach czasu
• jeżeli odległość od światła przedniego kierunku jazdy jest równa lub mniejsza od 40 mm, połączenie elektryczne na odpowiedniej stronie pojazdu powinno zapewniać albo wyłączenie światła do jazdy dziennej albo obniżenie światłości przez cały okres działania światła kierunku jazdy
• jeżeli światło do jazdy dziennej jest wzajemnie połączone ze światłem kierunku jazdy, światło do jazdy dziennej powinno być wyłączone przez cały okres włączenia światła kierunku jazdy
• dopuszcza się, aby wraz z światłami do jazdy dziennej włączały się: przednie i tylnie światła pozycyjne, górne światła obrysowe (jeżeli występują), boczne światła obrysowe (jeżeli występują) oraz oświetlenie tylnej tablicy rejestracyjnej lub tylko światła pozycyjne tylne

Do tej pory doświetlenie zakrętów stosowane było przede wszystkim w nowszej generacji samochodów osobowych, często o bardziej luksusowym wyposażeniu. Lampy tego typu mają oddzielną kategorię i nazywają się światłami narożnymi lub zakrętowymi, a podstawowym oznaczeniem homologacyjnym takiej lampy jest litera K. Często można je spotkać w wersji zintegrowanej z przednim światłem przeciwmgłowym.

Tego rodzaju oświetlenie zostało uregulowane w krajowym rozporządzeniu, natomiast szczegółowe wytyczne znajdują się w Regulaminie nr 119 EKG ONZ – Jednolite przepisy dotyczące homologacji świateł zakrętowych pojazdów o napędzie silnikowym. Rzecz jednak w tym, że ani jeden, ani drugi akt nie przewiduje lamp narożnych w motocyklach, zatem nie wolno ich stosować.

Czym więc są lampy w testowanym KTM-ie? Odpowiedź znajdujemy w poniższych punktach Regulaminu nr 53 EKG ONZ – Jednolite przepisy dotyczące homologacji pojazdów kategorii L3 w odniesieniu do urządzeń oświetleniowych i sygnalizacji świetlnej:

• 2.5.7.1. „Główne światło mijania” oznacza światło mijania emitowane w celu doświetlenia zakrętu bez udziału emiterów podczerwieni lub dodatkowych źródeł światła.
• 2.30. „Doświetlenie zakrętu” oznacza funkcję oświetlenia zapewniającą lepsze oświetlenie drogi na zakręcie.
• 6.2.3.1.4. Jeżeli są instalowane dodatkowe jednostki oświetlenia, które zapewniają doświetlenie zakrętu, homologowane jako część światła mijania zgodnie z regulaminem nr 113, to ich instalacja musi się odbywać na następujących warunkach: W przypadku par dodatkowych jednostek oświetlenia instaluje się je tak, aby ich środki odniesienia były symetryczne względem środkowej płaszczyzny wzdłużnej pojazdu. W przypadku dodatkowej pojedynczej jednostki oświetlenia, jej środek odniesienia znajduje się na środkowej płaszczyźnie wzdłużnej pojazdu.
• 6.2.5.7. Dodatkowe źródła światła lub jednostki oświetlenie można włączać jedynie w powiązaniu z głównym światłem mijania w celu doświetlenia zakrętu. Oświetlenie zapewniane przez światła do doświetlenia zakrętu nie może przekraczać płaszczyzny poziomej, tj. płaszczyzny równoległej do podłoża i zawierającej oś odniesienia głównej lampy mijania dla wszystkich kątów przechylenia określonych przez producenta w ramach homologacji urządzenia zgodnie z regulaminem nr 113.
• 6.2.6.1. Dodatkowe źródła światła lub dodatkowe jednostki oświetlenia wykorzystywane do doświetlenia zakrętu muszą być podłączone w sposób uniemożliwiający ich włączenie, jeśli nie są również włączone główne światła mijania. Dodatkowe źródła światła lub dodatkowe jednostki oświetlenia wykorzystywane do doświetlenia zakrętu z każdej strony pojazdy mogą być włączane automatycznie, wyłącznie gdy kąty przechylenia są nie mniejsze niż minimalne kąty przechylenia podane w formularzu zawiadomienia dotyczącego homologacji typu urządzenia zgodnie z regulaminem nr 113. Dodatkowe źródła światła lub dodatkowe jednostki oświetlenia nie są jednak włączane, gdy kąt przechylenia jest mniejszy niż 3 stopnie. Dodatkowe źródła światła lub dodatkowe jednostki oświetlenia są wyłączane, gdy kąty przechylenia są mniejsze niż minimalne kąty przechylenia podane w formularzu zawiadomienia dotyczącego homologacji typu urządzenia zgodnie z regulaminem nr 113.
• 6.2.7.3. W przypadku awarii systemu kontroli/sterowania dodatkowe źródła światła lub dodatkowe jednostki oświetlenia zapewniające doświetlenie zakrętu wyłączają się automatycznie.

Przywoływany w treści Regulamin nr 113 to Regulamin EKG/ONZ – Jednolite przepisy dotyczące homologacji świateł głównych pojazdów silnikowych wyposażonych w żarówki i emitujących symetryczne światło mijania i/lub światło drogowe. Zatem warunkiem uznania dodatkowego światła mijania za doświetlające zakręty jest jego homologacja jako światło symetryczne.

Od dłuższego czasu przednie światła pozycyjne w pojazdach samochodowych mogą posiadać wyłącznie białą barwę. W stosunku do motocykli w 2011 r. Europejska Komisja Gospodarcza ONZ postanowiła uczynić swego rodzaju wyjątek i dopuściła barwę żółtą samochodową (nazewnictwo polskie) / pomarańczową (nazewnictwo europejskie) / żółtą bursztynową (amber yellow – nazewnictwo amerykańskie).

W takim przypadku motocykl musi posiadać jednak dwa symetrycznie umieszczone światła pozycyjne, które dodatkowo mogą zostać zintegrowane ze światłami kierunku jazdy. Tej ostatniej kwestii wspomniane rozporządzenie nie reguluje: tego rodzaju dopuszczenie odnajdujemy za to w pkt 6.3.6 i 6.3.7 cytowanego wyżej Regulaminu nr 53.

Nowe przepisy europejskie i międzynarodowe dotyczące oświetlenia motocyklowego nie znalazły póki co zbyt wielu beneficjentów. Poza wspomnianym KTM 1290, w którym to pojeździe zastosowano lampy doświetlające zakręty oraz LEDowe światło do jazdy dziennej w formie „podkowy”, obejmującej część głównego reflektora przedniego, wymienić można jeszcze np. Crossrunner 800 oraz Africa Twin – choć w przypadku obu Hond nowością są żółte światła pozycyjne połączone z kierunkowskazami.

Nasze krajowe rozporządzenie w dużej mierze zostało zaktualizowane o zmiany dotyczące świateł do jazdy dziennej czy żółtych pozycji. Oznacza to, że posiadacze swoich motocykli, mogą wyposażyć je w światła do jazdy dziennej oraz odpowiedni przełącznik między nimi a światłami mijania (niestety, nie uwzględniono motorowerów). Każdy, kto się na to zdecyduje, musi pamiętać, że nie jest dopuszczalne, aby świeciły one razem ze światłami mijania. Dlatego dla zapewnienia lepszej widoczności jednośladu, dobrze zastosować homologowane lamy (RL) o dużej intensywności świetlnej i połączyć je ze światłami pozycyjnymi przednimi i tylnymi.

Z kolei doświetlania zakrętów przez dodatkowe światła mijania nie zostało, niestety, ujęte w nowym rozporządzeniu zmieniającym: dalej mamy zapis o maksymalnie dwóch światłach mijania (a przecież Regulamin nr 53 dopuszcza 3, a nawet 4, jeżeli mowa o dodatkowej funkcji doświetlania zakrętów). Dla motocyklistów oznacza to, że jeśli ich pojazd nie został w nie fabrycznie wyposażony – jak wspomniany KTM 1290 – montaż dodatkowej pary lamp symetrycznych z homologacją C będzie ryzykowny.

Jeśli mimo to ktoś decyduje się ryzykować, upierając się przy dołożeniu pary dodatkowych świateł mijania doświetlających zakręty, zalecamy wydruk i wożenie ze sobą wspomnianego Regulaminu nr 53, aby w razie potrzeby móc przedstawić swoje racje podczas kontroli drogowej lub wizyty na stacji diagnostycznej.

Odmienny aspekt to sterowanie tego rodzaju światłami, bo zgodnie z przytoczonymi przepisami, wiąże się ono z analizowaniem położenia jednośladu w zakręcie, co wymaga zastosowania dość skomplikowanych układów elektroniki kontrolno-sterującej. Póki co nie ma na rynku tego rodzaju rozwiązań akcesoryjnych, ale w niedalekiej przyszłości jest bardzo prawdopodobnie, że się pojawią.

• Lightbary i halogeny w motocyklach – czy i kiedy dodatkowe oświetlenie jest zgodne z prawem?

*- Tekst uwzględnia stan prawny na dzień 31 sierpnia 2016 r.

• Multimedia stanowiące część niniejszego wpisu zostały zamieszczone na zasadach „prawa cytatu”, zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w celu lepszego wyjaśnienia (zobrazowania) zagadnienia omawianego w tekście.*